Hangi ses nasıl çıkarılır?

HANGİ SES NASIL ÇIKARILIR?

1-) B: B” sesinin telaffuzunda “P” sesinden faydalanılır. “P” sesi telaffuz ettirilirken çocuğun hançeresi üzerine biraz temas yaparak hançerede bir titreşim olduğu hissettirilir, “D” sesi meydana gelir. Çok defa bu ses “M” sesi ile karıştırılır. Buna engel olmak için çocuğun burnunu sıkmak ve titreşimin hançereden geldiğini hissettirmek gerekir. 

2-) P : “P” sesini çıkartmak için önce dudaklar kapatılır ve birdenbire açılır. Çocuklar bunda başarılı olamazlarsa önlerine küçük kâğıt parçaları ve tebeşir tozu konur. ( puuuuuuu şeklinde üfletilir) Bazen “P” sesiyle “B” sesi ağızdaki söylenişleri aynı olduğu için birbirine karıştırılır. Bunları ayırt etmek için öncelikle hançeredeki titreşim saptanır. “P” nefes sesi olduğu için hançerede titreşim olmaz. Diğer bir çalışma şekli de elimize bir kâğıt şerit alırız, “8” dediğimiz zaman kâğıt hareket etmez, “P” de ise hareket eder. Buna benzer daha birçok çalışma yapılabilir. 3-) D : “T” telaffuz ettirilirken çocukların hançerelerine hafifçe bastırılırsa “D” sesi meydana gelir. “T” ile “D” arasındaki fark hançeredeki titreşim ve ağızdan çıkan nefesi, kâğıt ile kontrol ettirilerek çocuklara fark ettirilir. “D” harfini “N” gibi çıkaran çocukların burunları sıkılınca “D” sesi çıkar. 4-) T : “T” sesini çıkartmak için çocukların ellerine ince bir kâğıt parçası verilerek ( tı-tı) şeklinde üfletilir. Bu sesi çıkarırken elimizle dudaklar biraz yana getirilirse “F” sesini çıkarmış olur.

5-) V : “V” sesini çıkartmak için “F” sesinden hareket edilir. “F” telaffuz edilirken alt dudak büzülerek sıkılırsa “V” sesi çıkar.

6-) F : “F” sesini çıkarmak için üfleme yapılırken üst dişlerimizi alt dudağa temas ettirirsek “F” sesi çıkar. “S” sesinden de “F” sesine kolay geçilir.

7-) H : “H” sesini çıkartmak için nefes ayna üzerine boşaltılarak aynadaki buğulanma çocuğa gösterilir.

8-) L: Dil ucu üst dişlere temas eder, dil önü sert damağa kalkar. Nefes dilin kenarlarından yanlara doğru çıkmış olur. Ağzın durumu bu sesten önce veya sonra gelene bağlıdır. “L” sesi ‘la la’ hecelerinin tekrarı ile geliştirilir.

9-) M : “M” sesini çıkartmak için öncelikle çocukların “M- M - M” titreşimi tespit ettirilir. Sonra dudaklar birbirinden ayrılınca ( M) sesi kendiliğinden çıkar. Bu sesin ağızdaki söylenişi “D”, “P” ye uyduğu için çok defa bu seslerle karışır. Buna engel olmak için burundaki titreşimi tespit etmek yeterlidir. Burun seslerini çıkartırken, çıkışları aynı olan seslerle karıştırıldığı zaman ayırt etmek için madeni aynalardan; cep aynalarından faydalanılır. Örneğin: “M” dediğimiz zaman ayna üzerinde nefes izi vardır. “B” sesinde bu yoktur.

10-) N : “N” sesinin telaffuzu Çoğu kez “T-D” sessizleri ile karıştırılır. Bunun sebebi bu sessizlerin çıkış şekillerinin yakınlığıdır. Buna engel olmak için “N” sesinin telaffuzunda burun titreşiminin, çocuğa fark ettirilmesi yeterlidir. Ses genizden çıkıyorsa çocukların

11-) S :”S” sesini çıkartmak için, önce nefes alıştırmaları yaptırılır ve nefes verilirken çıkan soğuk nefes çocuğun eline temas ettirilir. “Sssss” gibi, bu çalışmalar anında, dişler birbirine iyice yaklaştırılır. Yalnız bu yaklaşma fazla yapılırsa ıslık sesi çıkar. Buna engel olmak için çocuğun dişleri arasına kalınca bir kâğıt konur ve çıkarılır. Kalan açıklığın korunması çocuklardan istenir. Bu sesi meydana getirmek için dilin alt çeneye iyice yatması gereklidir. Yalnız bu çalışmaların başında öncelikle çocukların dilleri dışarıda olmak üzere “S” sesi çıkartılmaya çalışılır. Sonra dillerini içeri, dişlerinin arkasına çekmeleri söylenir. Başka bir çalışma şekli de “F” sesi çıkarılırken alt dudak biraz aşağı çekilirse “S” sesi çıkar. “S” sesinin çıkartılmasında “Z” sesinin çıkışından yararlanılır.

12-) Ş : “Ş” de nefes sıcaktır. “Ş” sesini çıkartmak için önce çocuklara “S” sesi çıkarttırılır. “S” sesi telaffuz edilirken parmaklarımızla dudakları yanlardan öne doğru toplarsak ve dilin ucunu biraz geriye çekersek “Ş” sesi meydana gelir.

13-) J: Bu sesi çıkartmak için “Ş” sesi çıkarılırken hançere üzerine bastırılırsa “J” sesi meydana gelir.

14-) Z : “Z” sesini çıkartmak için “S” sesi telaffuz ettirilir. Çocukların hançereleri üzerine titreşim yaptırılır. Titreşim parmaklar ile hissettirilir.

15-) Ç : “Ç” sesini çıkarmak için “T” den hareket edilir. “T” sesi telaffuz edilirken parmağımızla dilin ucunu dişleriniz arasına hafifçe bastırırsak “Ç” sesi çıkar. “TŞ” bileşimi çabuk çıkartılırsa “Ç” olur. Dil ucu, ön alt çene diş etlerinin dibine bastırılarak “T” çıkarılırken “Ç” çıkar. Yine “Ç” sesi çıkarmak için çocuğun eline tebeşir tozu konur, “T” çıkarırken üfleme yapar. Aynı işlem mumla da yapılır.

16-) C : “C” sesini çıkarmak için “Ç” sesi telaffuz ettirilir ve hançere üzerine elin yanıyla hafif basınç yapılırsa “C” sesi meydana gelir.

17-) K : “K” sesini elde etmek için “T” sesinden hareket edilir. “T” telaffuz edilirken dilin ucu geriye doğru itilirse “K” sesi meydana gelir.

18-) G : “G” sesini elde etmek için “D” sesini telaffuz ederken dilin ucu geri itilirse “G” sesi çıkar. Başka bir çalışma şekli de “K”yı telaffuz ederken hançere seslerinin üzerine parmakla biraz bastırılırsa “G” sesi çıkar.

19-) Y :  “Y” sesi çok hafif bir sestir. Bunu çıkartmak için “İ A”dan “Y” ye geçilir. “Y” sesini çıkartmak için “R” sesinden hareket edilir. “R” sesi titreşimsiz yapılırsa “Y” sesi meydana gelir. Bunun için “R” telaffuz edilirken dilin üstten ucu hafifçe basılırsa “Y” meydana gelir.

20-) R : “R” sesini çıkartmak için çocuğa su ile gargara yaptırılır. Diğer bir şekil de ise brrrrr dedirterek dudak titretilir. Oradan dil titreşimine geçilir.

(İşitme Engelliler Eğitim Uygulama Okulu program kitabından)